یاسای سویدی


ئەمڕۆ چەند یاسا و ڕێسایەک هەیە بۆ پاراستنی منداڵان لە بەرکەوتن بە پۆرنۆگرافی. تەنها یەکێک لە یاساکان جێبەجێ دەکرێت، لە تەلەفزیۆندا نیشان نادرێت لەو کاتانەی کە منداڵان زۆرجار سەیری دەکەن. ئەوە ڕوون و ئاشکرایە کە یاساکان پێش ئەوە نووسراون کە پۆرنۆگرافی لەسەر ئینتەرنێت ئازاد بکرێت و منداڵان لە ڕێگەی مۆبایل و تابلێت و کۆمپیوتەرەوە دەستیان پێ بگات. ئێمە کاردەکەین بۆ دڵنیابوون لەوەی کە یاساکان جێبەجێ دەکرێن و نوێ دەکرێنەوە.

ڕێککەوتننامەی مافەکانی منداڵان لە سوید لە ۱ی کانوونی دووەمی ۲۰۲۰ بوو بە یاسا. مافەکانی منداڵ بەپێی پەیماننامەی مافەکانی منداڵ پێویستە گەورەکان پارێزگاری لە منداڵان بکەن لە توندوتیژی کە منداڵان مافیان هەیە. 



دەوڵەتانی پەیمانبەست هاندەدەن بۆ پەرەپێدانی ڕێنمایی گونجاو بۆ پاراستنی منداڵەکە لەو زانیارییانەی کە زیان بە خۆشگوزەرانی منداڵەکە دەگەیەنێت، بە ڕەچاوکردنی بڕگەکانی ماددەی ۱۳ و ۱۸." (بەندی ۱۷، unicef.se/barnkonventionen) پاراستنی دیجیتاڵی منداڵان ڕێوشوێنێکی گرنگە بۆ ڕێگریکردن لەوەی منداڵان زیانیان پێبگەیەنێت بەهۆی زانیاری و ئەو ماددانەی کە زیان بە منداڵان دەگەیەنن، وەک وێنەی پۆرنۆگرافی لەسەر ئینتەرنێت.

● Qanûna Karûbarên Dîjîtal a Yekîtiya Ewropî (DSA), ku di sala 2024-an de ket meriyetê, çend hukm dihewîne ku armanca wan parastina piçûkan ji naveroka neguncaw û zirardar e, di nav de pornografiya.

پۆرنۆگرافی لەوانەیە لە شوێنە گشتییەکان نیشان نەدرێن، وەک بۆردی ڕاگەیاندن. هەر کەسێک ئەو کارە بکات سزا دەدرێت بە قەرەبووکردنەوە یان زیندانیکردن. (سەبارەت بە پێشێلکارییەکانی یاسای گشتی، بەشی ۱۱) وێنە دیجیتاڵییەکان و فیلمەکان کە وێنەی پۆرنۆگرافییان لەسەر شاشەکان هەیە هەمان کاریگەری نەرێنی لەسەر منداڵان دروست دەکەن وەک وێنەی پۆرنۆگرافی چاپکراو. 

پۆرنۆگرافی لەوانەیە لەسەر تەلەفزیۆن نیشان نەدرێت لەو کاتانەی کە منداڵان زۆرجار سەیری دەکەن. (یاسای ڕادیۆ و تەلەڤیزیۆن (2010:696) بەشی 5 بەشی 2) ئینتەرنێت هەمیشە بەردەستە بۆ منداڵان لەسەر ئینتەرنێت، لە دەوروبەری کاتژمێر، واتە تەنانەت ئەو کاتانەی کە منداڵان بە ئاسایی سەیری دەکەن. 

پۆرنۆگرافی نابێت وێنەی منداڵی تێدا بێت. هەرکەسێک وێنەیەک دروست بکات، بڵاوی بکاتەوە، بڵاوی بکاتەوە، بفرۆشێت، دەستبەرداری ببێت یان ڕێگە بە کەسێک بدات وێنەی پۆرنۆگرافی منداڵان بەدەست بهێنێت، شتێکی نایاسایی دەکات. بەپێی یاسا، منداڵ کەسێکی خوار تەمەن ۱۸ ساڵ دەبێت. (یاسای سزادان، بەشی شەشەم، تاوانی سێکسی، بەشی ۱۰) زۆرێک لە ماڵپەڕەکان سەلماندنی تەمەنیان نییە لەسەر ئەو کەسانەی کە لە فیلمەکاندا دەردەکەون. ژمارەیەک لە منداڵان لە فیلمەکاندا دەستنیشانکراون، لەوانە Pornhub، یەکێک لە بەناوبانگترین ماڵپەڕەکانی جیهان. بەم شێوەیە، دەستدرێژی سێکسی بە بەڵگەنامەکراوی منداڵان هەیە، کە پێی دەوترێت "منداڵ"، تەنانەت لەنێو ئەوانەی پێیان دەوترێت "پێگەیشتوو" لە ماڵپەڕە ئاساییەکاندا. 

بڵاوکردنەوەی وێنەی پۆرنۆگرافی قەدەغەیە کە توندوتیژی سێکسی یان زۆردارکردن نیشان بدات، بۆ نموونە کاتێک کەسێک لە مەترسی زیان گەیاندندایە. (پێشێلکردنی یاسای گشتی، بەشی ۱۶، بەشی ۱۰)

ئەوە باوە بۆ سەرەکی کە توندوتیژی جەستەیی لەخۆبگرێت وەک خنکاندن، ئەس-بۆ-دەم، و لێدان. کاتێک ڕۆژنامەنووس و نووسەر کاترینا وێنستام لێکۆڵینەوەی لەسەر ماڵپەڕە سەرەکییەکان دەکرد، ئەو توندوتیژییەکی زۆری بینی، لە نێو شتەکانی تردا دەنووسێت ، "من هەمیشە دڵنیا نەبووم لەوەی کە تا کۆتایی فیلمەکە زیندوو دەبێتەوە." (expressen.se/kultur/qs/sa-radikaliseras-man-av-valdsporren)